Επιδημιολογία
Σύμφωνα με τις πρόσφατες επιδημιολογικές μελέτες ο καρκίνος μαστού αποτελεί τη συχνότερη κακοήθεια στο γυναικείο πληθυσμό.Στις ΗΠΑ ανακαλύπτονται ετησίως 350.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου μαστού και στη χώρα μας αντίστοιχα, αναφέρονται 4.500 νέα περιστατικά.
Υπολογίζεται ότι μια στις οκτώ γυναίκες παγκοσμίως θα αναπτύξει καρκίνο μαστού σε κάποια φάση της ζωής της. Ο καρκίνος μαστού εξακολουθεί να αποτελεί σήμερα την πρώτη αιτία θανάτου στις γυναίκες ηλικίας 45-55 χρόνων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά την αύξηση της συχνότητας του καρκίνου μαστού, ο αριθμός των θανάτων από τη νόσο τα τελευταία χρόνια ελαττώθηκε. Η μείωση αυτή οφείλεται κατά πρώτο λόγο στην βελτίωση της έγκαιρης διάγνωσης και κατά δεύτερο λόγο στην εξέλιξη των θεραπευτικών μέσων.
Έχουν αναφερθεί μέχρι σήμερα συγκεκριμένοι παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου μαστού, χωρίς όμως απόλυτα να είναι γνωστή η αιτιολογία της νόσου.
Οι παράγοντες που θεωρείται ότι αυξάνουν την πιθανότητα να νοσήσει κανείς είναι οι παρακάτω:
- Ηλικία: Ο κίνδυνος ανάπτυξης του καρκίνου μαστού, αυξάνεται, αυξανόμενη και η ηλικία της γυναίκας.
- Φύλο: Ο καρκίνος μαστού αφορά κατεξοχήν το γυναικείο φύλο.Ο ανδρικός πληθυσμός μπορεί να εμφανίσει καρκίνο μαστού, αλλά το ποσοστό είναι πολύ μικρότερο και ο καρκίνος μαστού στους άνδρες εξαιρετικά σπάνιος.
- Κληρονομικότητα: Οι συγγενείς 1ου βαθμού με καρκίνο μαστού ή ωοθηκών και ιδιαίτερα σε νεαρή ηλικία (<50 ετών),έχουν αυξημένο κίνδυνο να νοσήσουν.Ο σχετικός κίνδυνος σε συγγενείς 1ου βαθμού είναι 2,5 φορές μεγαλύτερος σε σχέση με το γενικό πληθυσμό.Αν έχει παρουσιαστεί καρκίνος μαστού σε δύο συγγενείς 1ου βαθμού, τότε ο σχετικός κίνδυνος αυξάνεται κατά 13,5 φορές και η πιθανότητα δια βίου ξεπερνά το 50%.
- Ατομικό ιστορικό: Ιστορικό με καρκίνο μαστού στον ένα μαστό ενέχει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου και στον άλλο μαστό.
- Ιστορικό άτυπων υπερπλασιών πόρων ή λοβίων αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης του καρκίνου στην ευρύτερη περιοχή του μαστού.
- Γενετικοί παράγοντες: Η παρουσία μεταλλάξεων των γονιδίων BRCA1 ή BRCA2 σχετίζεται με ανάπτυξη καρκίνου του μαστού σε ποσοστό 85% και 40-60% κινδύνου εμφάνισης καρκίνου ωοθηκών.Πρέπει όμως να σημειωθεί, ότι παρά τις μεγάλες συχνότητες καρκίνου του μαστού στις γυναίκες φορείς των γονιδίων BRCA1 ή BRCA2, ο κληρονομικός καρκίνος καλύπτει ποσοστό μόνο 5-7% του συνόλου των καρκίνων μαστού.
- Ακτινοβολία: H έκθεση ακτινοβολίας σε μεγάλες δόσεις, όπως ακτινοθεραπεία νοσημάτων θώρακος κλπ.
- Παράγοντες που σχετίζονται με τη λειτουργία των ωοθηκών:
- Πρώιμη εμμηναρχή και καθυστερημένη εμμηνόπαυση
- Ατοκία
- Ηλικία γέννησης 1ου παιδιού μετά τα 35 έτη
- Απουσία θηλασμού
- Κατάχρηση αλκοόλ
- Παχυσαρκία
- Ορμονική θεραπεία υποκατάστασης ή λήψη αντισυλληπτικών περισσότερο από 5 χρόνια
Συμπτώματα καρκίνου μαστού
- Παρουσία ψηλαφητού ογκιδίου, συνήθως ανώδυνου
- Αιματηρή έκκριση από τη θηλή
- Εισολκή θηλής ή δέρματος
- Εξέλκωση δέρματος
- Διόγκωση μασχαλιαίων λεμφαδένων
- Συμπτώματα μεταστατικής νόσου: διόγκωση υποκλείδιων, υπερκλειδίων ή τραχηλικών λεμφαδένων, συμπτωματολογία από τα οστά, τους πνεύμονες, το ήπαρ, τον εγκέφαλο, κόπωση, πυρετό, απώλεια βάρους
Ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο για τον καρκίνο μαστού που αφορά τόσο το γυναικείο πληθυσμό όσο και τους ιατρούς είναι ότι ο ιάσιμος καρκίνος είναι ασυμπτωματικός και διαγιγνώσκεται τυχαία με τον ετήσιο προληπτικό μαστογραφικό έλεγχο. Σε αυτό το σημείο πρέπει να στοχεύει η διάγνωση και η θεραπεία του καρκίνου μαστού σήμερα.
Διάγνωση καρκίνου μαστού
Η μεγάλη πλειοψηφία των καρκίνων μαστού εντοπίζονται τυχαία από τις ίδιες τις γυναίκες. Αυτό όμως δεν αποτελεί πρώιμη διάγνωση, δεδομένου ότι στις περισσότερες περιπτώσεις το μέγεθος του όγκου ξεπερνά τα 2cm και συχνά υπάρχουν διηθημένοι μασχαλιαίοι λεμφαδένες.
Οι κλινικές μελέτες έδειξαν ότι ο καρκίνος μαστού θεραπεύεται όταν διαγνωστεί σευποκλινικό στάδιο, δηλαδή μη ψηλαφητός, στα πλαίσια του προληπτικού μαστογραφικού ελέγχου.
Διαγνωστικές μέθοδοι:
- Αυτοεξέταση
- Κλινική εξέταση
- Μαστογραφία
- Υπερηχοτομογράφημα μαστού
- Ελαστογραφία
- Μαγνητική μαστογραφία
- Διαδερμικές βιοψίες (FNA, Core biopsy, mammotome κλπ)
- Ανοιχτή χειρουργική βιοψία
Ιστολογικοί τύποι
Οι μαστοί αποτελούνται από λόβια, πόρους, συνδετικό ιστό και οι καρκίνοι μπορεί να αναπτυχθούν σε οποιοδήποτε από αυτά τα στοιχεία.
Ο συνηθέστερος τύπος καρκίνου μαστού είναι το πορογενές καρκίνωμα σε ποσοστό 70-80% και ακολουθεί το λοβιακό καρκίνωμα με αντίστοιχο ποσοστό 8-15%. Σπάνιες μορφές αποτελούν το βλεννώδες καρκίνωμα, το μυελοειδές καρκίνωμα, το θηλώδες καρκίνωμα και ο φλεγμονώδης καρκίνος. Ο τελευταίος τύπος αποτελεί ξεχωριστή ιστολογική οντότητα και εμφανίζει την χειρότερη πρόγωση.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το πλέον πρώιμο στάδιο αιχνεύσιμου καρκίνου μαστού είναι το πορογενές καρκίνωμα in situ (DCIS) όπου το καρκίνωμα περιορίζεται αυστηρά μέσα στους πόρους. Στις περισσότερες περιπτώσεις το DCIS μετατρέπεται στην συνέχεια σε διηθητικό καρκίνωμα που επεκτείνεται στο παρέγχυμα του μαστού, στους λεμφαδένες και μέσω λεμφαγγείων και αιμοφόρων αγγείων σε άλλα όργανα όπως οστά, ήπαρ, πνεύμονες και εγκέφαλο.
Θεραπεία
Σήμερα η χειρουργική θεραπεία για μικρούς όγκους στοχεύει σε λιγότερο ακρωτηριαστικές επεμβάσεις με διατήρηση του μαστού (ογκεκτομή ή τεταρτεκτομή) ακολουθούμενη από ταυτόχρονο μασχαλιαίο λεμφαδενικό καθαρισμό και ακτινοθεραπεία.
Σημαντική είναι επίσης η εφαρμογή προληπτικής συστηματικής θεραπείας, (ορμονοθεραπείας ή χημειοθεραπείας) που γίνεται με σκοπό να ελέγξει την επέκταση της νόσου και να μειώσει τη θνησιμότητα.
Η χρήση σύγχρονων θεραπευτικών φαρμάκων δίνει αισιόδοξες προβλέψεις για το μέλλον.
